Vlaanderen wil het aantal zelfdodingen of suïcides tegen 2030 met 10 procent doen dalen ten opzichte van 2020. Dat hebben Vlaams minister van Welzijn en Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) en het Vlaams Expertisecentrum voor Suïcidepreventie (VLESP) bekendgemaakt bij de voorstelling van het derde Vlaams Actieplan Suïcidepreventie.

Tussen 2000 en 2018 is het aantal zelfdodingen in Vlaanderen met 26 procent gedaald. Daarmee zit Vlaanderen op koers om de doelstelling van het tweede Vlaams Actieplan Suïcidepreventie (VAS), namelijk tegen 2020 20 procent minder suïcides, te halen. Dat plan werd in 2012 in het leven geroepen door toenmalig minister van Welzijn Jo Vandeurzen (CD&V).

Toch blijft Vlaanderen één van de trieste koplopers wat zelfdodingen betreft, met een suïcidecijfer dat 1,5 keer hoger ligt dan het gemiddelde in de Europese Unie. Nog elke dag zijn er in Vlaanderen gemiddeld bijna 3 zelfdodingen en 25 pogingen.

Met het derde Vlaams Actieplan Suïcidepreventie (2022-2030) komen het kabinet-Beke en het VLESP met een nieuwe doelstelling: het aantal zelfdodingen tegen 2030 met 10 procent verminderen ten opzichte van referentiejaar 2020. "Dat is een ambitieuze maar vooral realistische doelstelling die we naar voren schuiven", zegt minister Beke. "Het aantal suïcides doen dalen is mogelijk, maar vergt een combinatie van verschillende, wetenschappelijk onderbouwde strategieën en acties om de doelstelling over een langere periode te halen."

De precieze impact van coronajaar 2020 op de suïcidecijfers is nog niet duidelijk volgens het Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid. De cijfers voor 2019 en 2020 worden in maart volgend jaar verwacht. 

Het voorgestelde plan bevat een groot pakket aan nieuwe acties. Daarnaast ligt de focus op het vergroten van de impact van de bestaande acties die hun nut al hebben bewezen. Structurele samenwerking met de beleidsdomeinen Werk Onderwijs, Jeugd en Media moet ervoor zorgen dat het thema ook daar een vaste plaats krijgt. 

De evaluatie van de vorige actieplannen toont dat suïcidepreventie werkt, zegt prof. dr. Gwendolyn Portzky, directeur van het VLESP. "Met dit nieuwe actieplan hebben we ook de eerste keer engagementen tot samenwerkingen met verschillende beleidsdomeinen wat perfect past binnen onze basisboodschap dat iedereen een rol kan spelen in suïcidepreventie."

De nieuwe acties zijn onderverdeeld in zes strategieën, van suïcidepreventie bij kwetsbare groepen over intensieve opvolging van en laagdrempelige hulplijnen voor suïcidale personen tot de ondersteuning van nabestaanden.

Het eerste luik is suïcidepreventie bij de hele bevolking. Daarbij wordt onder meer gekeken naar medicatiebeheer bij (mogelijk) suïcidale personen via deskundigheidsbevordering bij apothekers en sensibilisering van naasten en burgers. In het onderwijs wordt zowel in het kleuter-, lager, secundair en hoger onderwijs extra ingezet op mentaal welbevinden, bijvoorbeeld door de implementatie van de "Geluksdriehoek" van het Vlaams Insituut Gezond Leven

Een opvallende actie uit het tweede luik, deskundigheidsbevordering bij professionelen en sleutelfiguren, is gericht op studenten. Universiteiten en hogescholen zullen worden gemotiveerd om in te zetten op de thema's geestelijke gezondheidsbevordering en suïcidepreventie.  

Onder het derde luik, kwetsbare groepen, gaat extra aandacht naar onder meer werkzoekenden, ouderen en mannen. Bij ouderen zal de bespreekbaarheid van het thema verhoogd worden en begin 2022 start een campagne en campagnewebsite specifiek gericht op mannen. Er wordt ook gewerkt aan inclusieve zorg en hulpverlening voor LGBTI-personen.

Strategie vier en vijf zijn gericht op personen die al suïcidale gedachten hebben of suïcidaal gedrag vertonen en de ondersteuning van naasten. Dat gaat over zorg en (intensieve) opvolging, maar ook laagdrempelige vormen van hulp zoals hulplijnen en chats kunnen een belangrijke rol spelen. Zo zal de Zelfmoordlijn 1813 vanaf 1 december de openingsuren van hun chat uitbreiden. Er komt ook een creatieve box voor hulpverleners om suïcide bespreekbaar te maken met jongeren. Voor de ondersteuning van nabestaanden zijn er nu vaak lotgenotencontacten in groep, in de nieuwe plannen wordt gepleit voor individueel contact met vrijwillige buddy's.

Tot slot is er in het zesde luik aandacht voor het verbeteren van de beleidsinformatie, met onder meer betere en snellere cijfers. Zo zullen ziekenhuizen zelfmoordpogingen per kwartaal rapporteren in plaats van per jaar. Een verbeterde monitoring van het bereik van de acties bij organisaties en doelgroepen staat ook op het programma.    

Minister Beke en het VLESP lichten het nieuwe plan vandaag toe tijdens de Gezondheidsconferentie Suïcidepreventie. Daarna worden de komende maanden de engagementen en voorstellen geconcretiseerd om uiteindelijk het plan voor te leggen aan de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement. 

Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op www.zelfmoord1813.be.