De verschillen in gezondheidsbeleid zijn te groot en kwamen nog eens ongenadig aan het licht tijdens de coronacrisis. Ander vaccinatie- en testbeleid, andere bezoekregeling in WZC’s en ziekenhuizen… deze verschillen kwamen nog eens boven aloud bestaande divergenties. Kortom: laat ieder zijn eigen gezondheidspotje koken.

In de Commissie Staatshervormingen gaf dr. Lieve Van Ermen, voorzitter van het Vlaams Artsenverbond (VAV), een dag voor het VAV-symposium al haar visie op onze toekomstige staatsstructuur voor de gezondheidszorg. De titel van haar presentatie liet aan duidelijkheid niets te wensen over: “Naar een Vlaams gezondheidsbeleid”. Eenzelfde betoog viel ook te noteren van Jürgen Constandt (Vlaams & Neutraal Ziekenfonds) op het symposium van het VAV.

Het hele gezondheidsbeleid wordt best overgeheveld naar de Vlaamse en Franse Gemeenschap, met keuzemogelijkheden voor de Brusselaars tussen het stelsel van de Vlaamse en de Franstalige deelstaat, is het basis-uitgangspunt. Op zich niet spectaculair want dat standpunt wordt al decennialang gehuldigd door een flink deel van de Vlaamse beweging. Overigens is in de grondwet verankerd dat de regio’s de persoonsgebonden aangelegenheden regelen, en wat is er meer persoonsgebonden dan de gezondheidszorg? Ook dat argument gaat al een tijd mee maar is in de huidige politieke constellatie moeilijk haalbaar.

Maar waarom per se nu die overheveling van bevoegdheden nastreven? Dr. Van Ermen haalde drie belangrijke redenen aan: ten eerste kan elke gemeenschap dan eigen klemtonen leggen, ten tweede leiden homogene bevoegdheden tot meer efficiëntie. En ten derde helpt dit de responsabilisering, wat mooi meegenomen is vermits we nu eerder te maken hebben met grote, ondoorzichtige en onaanvaardbare geldstromen.

Ongenadige coronacrisis

Wat die eigen klemtonen betreft, zette de coronacrisis de zaken andermaal op scherp. Te beginnen met de sterk uiteenlopende covid-sterfgevallen in ziekenhuizen per regio (al sluit de provincie Luxemburg in die redenering wel goed aan bij Vlaanderen).

Bij de oversterfte in 2020 tegenover het gemiddelde van sterftegevallen in 2017-2018 en 2019 in steden van meer dan 50.000 inwoners valt ook een oververtegenwoordiging op van Waalse steden… al moet daaraan wel worden toegevoegd dat Antwerpen de lijst aanvoert. En dat ligt niet bepaald in Wallonië (zie ook onze vorige papieren editie). Maar verder klopt die stelling wel als een bus.

Onze negen excellenties voor gezondheidszorg zijn al langer een doorn in het oog en moesten het betoog van dr. Van Ermen kracht bijzetten. Ze pleit voor meer efficiëntie via de volgende staatshervorming. Die kan de versnippering wegwerken. Zo is Vlaanderen bevoegd voor de erkenning van ziekenhuizen en de financiering ervan, maar de federale overheid voor de werkingsubsidie; en waarom zouden de regio’s zwaar inzetten op preventie als de winsten federaal zijn? Wat de datavezameling betreft: de eerste lijn is Vlaams, ziekenhuizen zijn federaal; en een Vlaamse uitbreiding van de woonzorgcentra leidt tot federale winst omdat de geriatrie ontlast wordt…

Twee werelden

De volgende cijfers over onze gezondheidszorg, die het VAV bijeensprokkelde, moeten het verschillende karakter (en dus de verschillende accenten) voor de gezondheidszorg in de regio’s kracht bijzetten. Zie tabel.

Coronacrisis ongenadig

De coronacrisis diepte die tegenstellingen verder uit want de federale overheid was bevoegd voor testen, de regio’s voor contact tracing; de psychiatrische ziekenhuizen worden federaal gefinancierd, de centra voor geestelijke gezondheidszorg en het beschut wonen worden Vlaams gefinancierd.

De lockdown zelf had een Vlaams of federaal kleedje, naargelang de regio waarin je je bevond niet onbelangrijk. De bezoekregeling in WZC’ en ziekenhuizen was een kluwen want niet eenduidig…

En zo komen we ook bij de beruchte geldtransfers uit Vlaanderen, een rechtstreeks gevolg van het verschil in werkzaamheidsgraad: In Vlaanderen bedraagt die 74,7%, in  Wallonië 64,6% , in Brussel 61,3 %.

Volgens een recente studie van Decoster en Sas (KU Leuven) bedroeg die transfer in 2020 6,9 miljard. De transfer loopt via drie kanalen: financiering van de algemene middelen, de financiering van gewesten en gemeenschappen en voor het grootste deel: de sociale zekerheid.

Tegenwerpingen opgeruimd

Traditioneel bestaan er tegen de verdere regionalisering enkele tegenwerpingen die dr. Van Ermen met stelligheid ontkracht.

1 – We zijn nu al zo klein! Moeten we de boel dan verder splitsen?

Antwoord: 12 lidstaten in de EU-27 zijn kleiner dan Vlaanderen, zelfs 7 zijn kleiner dan Wallonië.

2 - Wat met Brussel?

Antwoord: dat valt op te lossen met politieke wil. Brussel is ook de Vlaamse hoofdstad, en zoals gezegd is het aan de Brusselaars voor hun gemeenschapskeuze, zowel voor het gezondheidsstelsel als voor het onderwijs.

3 - Vroeger kreeg Vlaanderen toch ook geld van Wallonië?!

Antwoord: dat Is een hardnekkige mythe, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek.

Solidair én loyaal

Voor Lieve Van Ermen mogen en moeten we solidair zijn, maar dan interpersoonlijk: binnen een maatschappij die dezelfde normen en waarden deelt. Interstatelijke en interregionale solidariteit kan ook, maar dan transparant en resultaatgericht, omkeerbaar en met loyauteit van de ontvanger.

Tot slot gaf ze nog een frappante vergelijking: de Vlaamse solidariteit met Wallonië (en Brussel) bedraagt al 50 jaar 6% van het BRP, met zo goed als geen resultaat. De zo geroemde West-Duitse solidariteit met Oost-Duitsland lag op 4% van het BRP gedurende 25 jaar... en zou zeer veel resultaat opgeleverd hebben (al valt dat laatste te betwisten als je de Oost-Duitsers er zelf naar peilt, red.).

Niettemin mogen we dan wel spreken van een uitermate grote en decennialange solidariteit van Vlaanderen waar niet altijd evenveel loyauteit tegenoverstaat, besloot de VAV-voorzitter.