©DR

Professionele muzikanten krijgen te maken met grote fysieke en mentale druk. Dat blijkt vrijdag uit een studie van de KU Leuven-HIVA, Luca Arts en Idewe, in opdracht van de Europese Commissie. De mentale druk om te presteren maakt, samen met fysieke kwalen, van het vak "een harde stiel", zegt onderzoeker Lode Vermeersch.

Er was al eerder onderzoek gedaan naar het mentaal en fysiek welzijn van muzikanten, maar dat was vooral gericht op bijvoorbeeld klassiek geschoolde muzikanten of studenten. Het is de eerste keer dat de onderzoekers naar de groep van professionele muzikanten over heel Europa hebben gekeken, over verschillende genres heen. Zo werd een dj in de studie opgenomen, waren de genres rock, pop, blues en jazz vertegenwoordigd en deden klassiek geschoolde muzikanten mee.  

Deelnemers aan de studie waren vertegenwoordigd uit een representatieve groep van Europese landen, met onder meer België, Spanje, Polen, Malta, Denemarken, Tsjechië, Italië en Nederland. Met alle deelnemers voerden de onderzoekers diepte-interviews uit, vanaf het einde van 2020 tot het voorjaar van 2022. 

Uit het onderzoek bleek dat er een breed gamma aan factoren is waartoe professionele muzikanten een risico lopen. Zo zijn er fysieke risico's zoals de blootstelling aan luide volumes, kunnen de herhaaldelijke fysieke bewegingen voor klachten zorgen en kunnen er stem- of hoorproblemen optreden.

Ook mentale moeilijkheden komen voor bij de muzikanten. De ondervraagde artiesten gaven onder meer aan dat ze gevoelens van eenzaamheid, stress en angst ervaren. Daar komt de laatste jaren ook het fenomeen sociale media bij. "De 'technostress' van het gevoel altijd online te moeten zijn, geeft een extra druk aan de muzikanten", vertelt onderzoeker Vermeersch. "De muziekproductie is de laatste jaren helemaal veranderd. Artiesten zijn minder gebonden aan korte drukke periodes van albumreleases en tours, ze moeten constant online zijn en in de kijker proberen lopen."

De resultaten liggen wel in lijn met de verwachtingen volgens de onderzoeker. "De professionele muziekwereld is een harde wereld, met veel onzekerheden. De sector toont op dat vlak gelijkenissen met bijvoorbeeld de topsportwereld of de academische wereld." 

De onderzoekers tekenden soms "schrijnende" situaties op. "Maar tegelijk zagen we ook de passie van de muzikanten voor hun vak", zegt Vermeersch. "Ze zijn zo gepassioneerd dat ze er niet mee willen stoppen, omdat het voelt als een stap terugzetten. Er zit een zekere spanning op die gevoelens." 

De onderzoekers formuleerden ook enkele aanbevelingen voor het beleid. Zo is het belangrijk om voldoende aandacht te besteden aan alle aspecten van fysiek en mentaal welzijn van muzikanten, en dat begint best al bij de opleiding. Zo zou het goed zijn dat de Europese Commissie actie onderneemt in het hoger kunstonderwijs: een label zou 'gezonde' muziekscholen bijvoorbeeld meer aandacht kunnen geven. 

Medische hulpverleners, zoals psychologen of kinesisten, die gespecialiseerd zijn in hulpverlening aan muzikanten, zouden daarnaast meer verbonden moeten zijn, zodat muzikanten hen sneller kunnen terugvinden. Wanneer de artiesten bijvoorbeeld op tour zijn, zou het zo gemakkelijker zijn om naar een hulpverlener te stappen.