De Europese Commissie heeft haar toezicht op de grenscontroles die de EU-lidstaten invoerden om de verspreiding van het coronavirus in te dammen, niet naar behoren uitgevoerd. Dat zegt de Europese Rekenkamer in een nieuw rapport.

Vanaf maart 2020 begonnen de EU-landen een voor een de grenzen met hun buurlanden af te sluiten. In de Schengenzone - waartoe 22 EU- en 4 niet-EU-landen behoren - zijn zulke verregaande grenscontroles enkel mogelijk omwille van de openbare orde, veiligheid of gezondheid. De lidstaten moeten wel de Europese Commissie formeel in kennis stellen, die dan moet beoordelen of de opgelegde beperkingen conform de Europese wetgeving gebeuren en niet in strijd zijn met het recht van vrij personenverkeer.

De Commissie is echter niet zorgvuldig nagegaan of de in het kader van de COVID-19-pandemie ingevoerde beperkingen allemaal relevant en gerechtvaardigd waren, stelt de Europese Rekenkamer nu vast.

In totaal onderzochten de auditors alle 150 kennisgevingen van binnengrenscontroles die tussen maart 2020 en juni 2021 werden ingediend. Daarvan hadden er 135 uitsluitend betrekking op het coronavirus. Volgens de Rekenkamer leverden de kennisgevingen onvoldoende bewijs om aan te tonen dat de grenscontroles inderdaad de laatste reddingsboei waren of evenredig en van beperkte duur waren.

De Commissie heeft ook geen enkele inbreukprocedure geopend wegens langdurige grenscontroles die al voor de pandemie werden ingevoerd, naar aanleiding van de migratiecrisis of van een veiligheidsdreiging. Daarnaast heeft ze niet alle verslagen ontvangen die ze binnen de vier weken na het beëindigen van de grenscontroles had moeten ontvangen, en heeft ze niet om aanvullende informatie verzocht of daar advies over uitgebracht.

Schengen

De Rekenkamer oordeelt daarom dat de Commissie niet naar behoren heeft onderzocht of de herinvoering van de controles aan de binnengrenzen wel in overeenstemming was met de Schengenwetgeving.

Wat de Commissie wel deed, was het uitvaardigen van richtsnoeren om de grenscontroles zo gecoördineerd mogelijk te laten verlopen, om de gevolgen voor het grensoverschrijdend reizen zo veel mogelijk te beperken. Maar die richtsnoeren waren niet praktisch of uitvoerbaar genoeg, zegt de Rekenkamer. De controle-instelling besluit daarom dat de tijdens de pandemie opgelegde reisbeperkingen grotendeels ongecoördineerd bleven en dat de Commissie niet kon voorkomen dat er een lappendeken van individuele maatregelen ontstond, die van lidstaat tot lidstaat sterk uiteenliepen.

Aan het kritische rapport van de Europese Rekenkamer worden niet meteen gevolgen verbonden. De onderzoekers hopen wel dat hun bevindingen worden meegenomen in het lopende debat over de herziening van het Schengensysteem.